Kan Değeri Kaça Düşerse Kan Verilir? Tek Bir Sayının Peşinden Koşmayı Bırakalım
İtiraf edeyim: “Kan değeri kaça düşerse kan verilir?” sorusuna tek bir rakamla cevap vermek cazip geliyor. Basit, net, akılda kalıcı. Ama işin gerçeği şu: Sağlık, tek bir sayıya sığmayacak kadar katmanlı. Bu yazıda, transfizyon kararlarının neden bir “eşik oyunu” olmaktan çok, bağlamı ve kanıtı birlikte okumayı gerektiren bir süreç olduğunu cesurca tartışacağız.
Tek Sayı Saplantısı: Kolaycı ama Tehlikeli
Hastane koridorlarında dolaşan sihirli rakamlar vardır: 7, 8, 10… Oysa tek başına hemoglobin (Hb) değerine bakıp “ver” ya da “verme” demek; hastanın nabzını, tansiyonunu, kanama hızını, komorbiditelerini ve hedeflediğiniz klinik sonucu görmezden gelmek demektir. Modern kılavuzlar, çoğu hemodinamik olarak stabil yetişkinde kısıtlayıcı stratejiyi (Hb <7 g/dL’de transfizyonu düşün) destekliyor; bu, ezbere değil kanıta dayalı bir tercih. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Bilim Ne Diyor? Kısıtlayıcı Strateji, Güçlü Kanıt
AABB’nin 2023 uluslararası kılavuzu; stabil yetişkinlerde Hb <7 g/dL eşik yaklaşımını “güçlü öneri” olarak sunuyor. Üstelik bu tavsiye, 20 bini aşkın hastayı içeren, kısıtlayıcı (7–8 g/dL) ile liberal (9–10 g/dL) eşikleri karşılaştıran çok sayıda randomize çalışmanın meta-analizine dayanıyor. Sonuç net: Daha yüksek eşiklere göre mortalite ve büyük olumsuz olaylarda avantaj göstermeden daha fazla kan kullanmanın anlamı yok. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
İnce Ayar Gerekli: 7,5–8 g/dL Nerede Gündeme Gelir?
Kılavuz, bazı durumlarda daha “rahat” bir eşik seçilebileceğini de not ediyor: Kalp cerrahisi geçirenlerde ~7,5 g/dL; ortopedik cerrahi geçirenlerde ya da önceden kardiyovasküler hastalığı olanlarda 8 g/dL mantıklı olabilir. Bu, herkes için 8 değildir; bağlam için 8’dir. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
“Ama Acil Serviste Kanayan Hastam Var” Diyorsanız…
Aktif kanama, hemodinamik instabilite, akut koroner sendrom (AKS) gibi tablolar “tek sayı” yaklaşımını bozar. NICE kılavuzu, kısıtlayıcı stratejiyi benimserken, AKS’de daha yüksek eşik(ler) kullanılabileceğini ve hedef aralığın bireyselleştirilmesi gerektiğini açıkça belirtir. Kılavuz, stabil hastada 70 g/L (7 g/dL) eşiğini ve 70–90 g/L hedefini önerirken, AKS için 80–100 g/L düzeylerinin tartışıldığını kaydeder. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Transfizyon Sihir Değil, Tedavi: Faydası Kadar Bedeli de Var
Transfizyonun amacı oksijen taşımasını artırmak; ancak her ürünün bir bedeli var: volüm yüklenmesi ve TACO, immün yanıtlar, nadiren TRALI, enfeksiyon riski, maliyet ve stok yönetimi. Kısıtlayıcı strateji; hastaya fayda sunarken gereksiz üründen kaçınmayı, dolayısıyla bu bedelleri azaltmayı hedefler. Büyük resimde, “daha fazla” değil “daha isabetli” olan kazanır. (Bu sonuç, kısıtlayıcı stratejinin çoğu klinik bağlamda mortaliteyi artırmadığını gösteren analizlerle uyumlu.) :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Yerel Pratik ile Küresel Kanıtın Gerilimi
Bazı servislerde hâlâ 9–10 g/dL’ye refleks transfizyon eğilimi görüyoruz. Bu, “hastayı iyi hissettirme” niyetiyle yapılabiliyor ama kanıt bunu desteklemiyor. AABB ve NICE çizgisi açık: Stabil yetişkinde düşük eşik güvenli ve kaynak-etik açıdan akılcı. Yine de protokoller, hasta popülasyonunun özelliklerine, hastanenin kapasitesine ve uzmanlık alanına göre uyarlanmalı; “ezberlenmiş rakam” değil, “yazılı ve denetlenen süreç” olmalı. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Klinik Kararı Şeffaflaştırmanın 6 Sorusu
- Hemodinamik tablo ne? Stabil mi, aktif kanama var mı?
- Hedef klinik sonuç ne? Doku oksijenasyonu göstergeleri, semptomlar?
- Eşik mi, aralık mı? Stabil yetişkin: ~7 g/dL; kalp/ortopedi/önceden KVH: 7,5–8 g/dL düşünülebilir. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
- AKS veya beyin hasarı gibi istisnalar var mı? Eşiği kişiselleştirin. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
- Kan dışı seçenekler? Demir, B12, folat, EPO, kanamayı durdurma.
- Risk-fayda ve kaynak etiketi? Gereksiz ünite kullanımı, hastaya ve sisteme maliyet.
Provokatif ama Gerekli Sorular
- Hâlâ “8 g/dL kuralı”na mı güveniyorsunuz, yoksa her hastada bağlamı mı tartıyorsunuz?
- Kendi servisinizde kısıtlayıcı stratejiye geçtiğinizde hasta sonuçlarında gerçek bir kötüleşme gördünüz mü?
- AKS, büyük cerrahi veya TBI gibi gri alanlarda kararınız kanıtla mı, alışkanlıkla mı şekilleniyor? :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Son Söz: “Eşik” Bir Başlangıçtır, Karar Değil
Transfizyon kararında sihirli sayı arayışı, karmaşık bir klinik gerçeği indirgemek demektir. Eşikler rehberdir; karar, hastanın önünüzdeki hâli, hedeflediğiniz sonlanım ve elinizdeki kanıtla verilir. Stabil yetişkinde ~7 g/dL’in altında düşün, 7,5–8 g/dL’yi özel gruplarda tart; AKS ve aktif kanamada bağlamı öne al. Ezberden değil, kanıttan konuşalım. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Söz Sizde!
Kendi kurumunuzda eşik nasıl belirleniyor? Kısıtlayıcı stratejiye geçişte hangi engellerle karşılaştınız? Yorumlarda deneyimlerinizi ve verilerinizi paylaşın; “tek sayı” efsanesini birlikte, kanıtla tartışalım.
::contentReference[oaicite:10]{index=10}